Francofurto ad ViadrumOrt (im Register)HamburgumOrt (im Register) die 19. Aprilis Gregor.Abkürzungsauflösung: stilo Gregoriano 1665Im Text erwähntes Datum: 19.04.1665 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: GregorianischIm Text erwähntes Datum: 19.04.1665 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Gregorianisch
Magnifice ac generose vir, fautor honoratissime.
Tertia labitur septimana, ex quo in T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tua magnificentia meo primo officio defunctum me esse spero, dato ad primas suas debito responso, et missa observatione cometali, se auctore a me composita et edita. Hujus nunc tria exemplaria iterum T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tua magnificentia cum officiorum oblatione mitto: unum regi GalliarumPerson (im Register), alterum regi DaniaePerson (im Register), tertium regi SueciaePerson (im Register) haud gravatim communicandum, ut et isti serenissimi ac potentissimi principesSachbegriff (im Register) videant, quantopere ego, licet homo privatus et vilis, tantae praesertim potentiae et gloriae eorum, quae eos communi hominum reliquorum sorti, quamvis non mortalitatis legibusSachbegriff (im Register) eximit, respectu, coner omnibus Christianis quidem pietatemSachbegriff (im Register), principibus vero justitiamSachbegriff (im Register), ut rectam regiminis normam commendare, et bonum publicum promovere, dum hocce de cometa argumentum pertracto. Ad quod cum me T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tua magnificentia invitaverit, ut votis ejusdem et officio meo satisfaciam, mitto observationesSachbegriff (im Register) prioris et posterioris cometae, nec non tres positiones, operi T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tuae magnificentiae[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quod non approbare non possum, si ita fieri velit, inserendas, obnixe peto ne T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tua magnificentia meam confidentiam aegre ferat. Interim T. Magnif.Abkürzungsauflösung: tua magnificentia feliciter valeat, mihique porro faveat:
Ad postulatum magnifici ac generosi domini,
Stanislai LubienietzkiPerson (im Register) etc.
viri de re literaria meritissimi, doctissimi,
fautoris honoratissimi,
propositae, probantes.
1. Unum eundemque cometamHimmelserscheinung (im Register) esse, qui ad CorvumHimmelserscheinung (im Register) horis matutinis comatus, et inSachbegriff (im Register)Sachbegriff (im Register)EridanoHimmelserscheinung (im Register) fluvio, tempore vespertino crinitus ob Lunam splendentem, in Cete vero seu BalaenaHimmelserscheinung (im Register) caudatus apparuitSachbegriff (im Register).
1. Probat hujus apparitionis cometalis eadem orbitaHimmelserscheinung (im Register), non quidem perfecte circularisSachbegriff (im Register), sed quasi ellipticaHimmelserscheinung (im Register), prout patet ex figuraSachbegriff (im Register) meae observationis nuper editae. Hanc diversis temporibus visi cometae orbitam eandem confirmant observationesSachbegriff (im Register), non tam in diversis horizontibus, quam in eodem horizonte Argentoratensi institutae, die 8.Im Text erwähntes Datum: 08.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch15.Im Text erwähntes Datum: 15.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch16.Im Text erwähntes Datum: 16.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch21.Im Text erwähntes Datum: 21.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch22.Im Text erwähntes Datum: 22.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch25. Im Text erwähntes Datum: 25.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: JulianischDecembAbkürzungsauflösung: Decembris aAbkürzungsauflösung: anno 1664.
Nam die 8.Im Text erwähntes Datum: 08.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: JulianischDecemb.Abkürzungsauflösung: Decembris hora quarta antemeridiana existebat longitudo cometaeHimmelserscheinung (im Register)Sachbegiff (im Register), in 4. gr. Abkürzungsauflösung: gradu Librae, cum latitudine merionali,Sachbegiff (im Register) 26 gr. Abkürzungsauflösung: graduum .
Die 15. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 15.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischhora tertia matutina observabatur longitudoSachbegiff (im Register) in 14. grad.Abkürzungsauflösung: gradu Virginis, et latitudo Sachbegiff (im Register)40 graduum.
Die 16. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 16.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischhora secunda cometa longitudinemSachbegiff (im Register) in 28. gr. Abkürzungsauflösung: graduLeonis et latitudinemSachbegiff (im Register) 49 gr. Abkürzungsauflösung: graduum obtinuit.
Die 21. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 21.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischhora nona promeridiana deprehensa est longitudoSachbegiff (im Register) in 28. gr. Abkürzungsauflösung: graduTauri, et latitudoSachbegiff (im Register) 33 gr. Abkürzungsauflösung: graduum .
Die 22. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 22.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischhabuit longitudinemSachbegiff (im Register) in 23. gr. Abkürzungsauflösung: graduTauri, et latitudinemSachbegiff (im Register) 26 graduum.
Denique die 25. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 25.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischerat longitudoSachbegiff (im Register) consignata in 10. gradu Tauri, et latitudoSachbegiff (im Register) 15. graduum.
2. Demonstrat motus cometaeHimmelserscheinung (im Register) in EridanoHimmelserscheinung (im Register), die 22. Decemb.Abkürzungsauflösung: DecembrisIm Text erwähntes Datum: 22.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianischsatis velox, contra successionem signorum sensibilis, atque sesqui altero gradu, si non plus, notabilis intra quadrihorium. Existebat enim cometaHimmelserscheinung (im Register) circa sextam infra stellam Eridani ad horizontem quasi perpendicularis, hora vero decima, ad latus occidentale stellae situm obtinuit, faciens cum stella et priore situ triangulum fere aequicrurum, ut Figura N. II. notata in mea observatione astronomica et astrologica exhibet. Ejusmodi motum cometaeHimmelserscheinung (im Register) velocem prius nominatae observationes ArgentoratensesOrt (im Register) comprobant, utpote motum diurnum die 16. Decemb.Decembris 18 gr. Abkürzungsauflösung: graduum , die 21, 10 gr. Abkürzungsauflösung: graduum , 30. minut.Abkürzungsauflösung: minutorum et die 22. Decemb.Abkürzungsauflösung: Decembris 8. gr. Abkürzungsauflösung: graduum exhibentes, adeoque non mirum, quod intra paucos dies magnam caeli partem cometa emensus fuerit. Hinc observatio cometae de anno 1475 testatur, primum tarde, postea celeriter incessisse, ut portionem circuli magni triginta vel quadraginta graduum una die descripserit.
Nec obstabunt objectiones, inferentes.
1. Objectio: cometamHimmelserscheinung (im Register) ad CorvumHimmelserscheinung (im Register)
rubicundum, in fluvio vero EridanoHimmelserscheinung (im Register) et BalaenaHimmelserscheinung (im Register) pallidum apparuisse.
R.Abkürzungsauflösung: Responsio : Idem enim SolSachbegriff (im Register), anno 1661. die 15. Julii St. V. Abkürzungsauflösung: stilo vetere tempore matutino et vespertino ignitus, rubicundus et terrificus, intermedio vero pallidior apparuit, ut mea testatur exigua conscripta dissertatiuncula. JupiterHimmelserscheinung (im Register) et VenusHimmelserscheinung (im Register) et alii Planetae, ob vapores interjectos inter nostrum aspectum, mox rubicundi, mox pallidi conspiciuntur, nec inde pluralitas vel Solis, vel JovisHimmelserscheinung (im Register) et VenerisHimmelserscheinung (im Register) colligitur.
2. Objectio: cometamHimmelserscheinung (im Register) ad CorvumHimmelserscheinung (im Register) juxta latitudinem descendentem meridionalem descendisse, horizontem appropinquasse, ac minorem altitudinem obtinuisse: contra vero in EridanoHimmelserscheinung (im Register) et BalaenaHimmelserscheinung (im Register) cometam secundum latitudinem ascendentem ascendisse, altitudinum ab horizonte auxisse, imo ipsum aequatoremSachbegriff (im Register) ac eclipticamSachbegriff (im Register) intersecuisse.
R.Abkürzungsauflösung: Responsio : Sol in orbita seu eclipticaSachbegriff (im Register) sua, mox ab aequatoreSachbegriff (im Register) juxta declinationem australem, ad tropicum CapricorniSachbegiff (im Register)Sachbegriff (im Register) usque descendit, mox iterum ascendit, aequatoremSachbegriff (im Register) intersecat et secundum declinationem septentrionalemtropicum CancriSachbegriff (im Register)Sachbegiff (im Register) attingit. Idem planeta mox est obnoxius latitudini meridionali descendenti, mox iterum ascendenti, mox latitudinem septentrionalem ascendentem, mox denique descendentem obtinens.
3. Objectio: Tarditatem ac velocitatem motusHimmelserscheinung (im Register) proprii cometalisHimmelserscheinung (im Register)observatamHimmelserscheinung (im Register) fuisse, nec aliquam proportionem motus habuisse.
R.Abkürzungsauflösung: Responsio : Cum cometae mox velociores et majores, mox tardiores et quasi stationarii atque minores conspicianturHimmelserscheinung (im Register), teste experientia. Videatur Cartesius . Sic cometa anno 1618 circa initium apparitionis velox, sub finem tardior observatus est attestantibus Petri Krügeri observationibus, cometa anno 1652 non dissimilem velocitatem et tarditatem obtinuit, observatore Laurentio Eichstadio.
Quod si ex velocitate ac tarditate bini cometae sint inferendi, quid ni potius trini sint statuendi, cum et ad CorvumHimmelserscheinung (im Register) et in EridanoHimmelserscheinung (im Register) et in CeteHimmelserscheinung (im Register) existens inaequalitatem motus obtinuerit. In Luna nonnunquam motus velocior, nonnunquam tardior deprehenditur, non tamen dualitas corporis Lunaris inde concluditur.
4. Objectio: Ad CorvumHimmelserscheinung (im Register)comam versus partes occidentalesHimmelserscheinung (im Register) direxisse; inBalaenaHimmelserscheinung (im Register)Himmelserscheinung (im Register)vero caudam versus orientemHimmelserscheinung (im Register) flexisse.
R.Abkürzungsauflösung: Responsio : Cum enim cometa in Cete vespertinus apparuerit, necessario debuit caudam versus ortum, utpote in partem a Sole aversam flectere: ad Corvum vero tanquam cometa matutinus, ad partes occidentales dirigere necesse habuit. Ita supra nominatus cometa ann.Abkürzungsauflösung: anni 1618Himmelserscheinung (im Register) in omnes mundi plagas caudam suam direxit. Anni etiam 1580 cometae apparitioHimmelserscheinung (im Register) primum matutina, postea vespertina exstitit, nec inde pluralitatem cometarum intulit, monente, ac observante Davide OriganoPerson (im Register).
2. Positio. Posteriorem vero cometam matutinum et comatum hoc anno currente, in PegasoHimmelserscheinung (im Register), comam primum ad AquilamHimmelserscheinung (im Register) dirigentem, postea infra caput AndromedaeHimmelserscheinung (im Register)Himmelserscheinung (im Register)existentem, per PiscemHimmelserscheinung (im Register) BoreumHimmelserscheinung (im Register) transeuntem, et interTriangulumHimmelserscheinung (im Register)Himmelserscheinung (im Register)et ArietemHimmelserscheinung (im Register) se insinuantem, diversum esse, a superius nominato et ad CorvumHimmelserscheinung (im Register) in EridanoHimmelserscheinung (im Register) ac BalaenaHimmelserscheinung (im Register) observato testatur.
1. Motus nostri secundi cometaeHimmelserscheinung (im Register)Himmelserscheinung (im Register) proprius juxta successionem signorum, a PegasoHimmelserscheinung (im Register) infra caput AndromedaeHimmelserscheinung (im Register), per PiscemHimmelserscheinung (im Register) BoreumHimmelserscheinung (im Register) etc. priori motui cometae prioris contrarius. Prior enim promovebatur contra successionem signorumHimmelserscheinung (im Register) a CorvoHimmelserscheinung (im Register) per HydramHimmelserscheinung (im Register), Argo–navimHimmelserscheinung (im Register), per Canem majoremHimmelserscheinung (im Register), infra OrionemHimmelserscheinung (im Register), per EridanumHimmelserscheinung (im Register), et Caput BalaenaeHimmelserscheinung (im Register), ad asterismum Arietis Himmelserscheinung (im Register)usque.
2. Diversus positus cometarum, et eorundem orbita diversa, si continuata fuerit prior, invicem se intersecans,Sachbegriff (im Register) prout ocularis globi inspectioSachbegriff (im Register) id manifestat.
3. Diversa magnitudoHimmelserscheinung (im Register) non modo apparens, sed et vera, quam evidenter probat coma posterioris cometaeHimmelserscheinung (im Register), longa quidem, sed non tam lata et turbinata, καλαθοειδὴς et magis ad cylindraeam accedens, adeoque posterior cometaHimmelserscheinung (im Register), si SolemSachbegriff (im Register) magnitudine vera non superavit, aequavit tamen: prior vero solem longe superavit, propter latam caudamHimmelserscheinung (im Register), et licet in corpore apparenter minore sole existente, magis tamen turbinatam. Quae cum ejus extremitas undiquaque radiis solaribus terminata, et iisdem illuminata fuerit, quamvis interne tenebricosa, propter globi cometalis opacitatem ac densitatem, luminiSachbegriff (im Register) imperviam extiterit, nihilominus lucida apparuit.
Objectio.Nec obstat objectio, cometam posteriorem factum fuisse retrogradum instar planetarum : Cum retrogradatioHimmelserscheinung (im Register) debeat fieri in eadem, non diversa orbita, et quoque ejusmodi retrocessio apparens parallaxin phoenomeni notabilem respectu semidiametri telluris, et quoad orbitam ejusdem annuam praesupponat; ex hac enim contingit, ut planetae nobis modo directiSachbegriff (im Register), modo stationarii, modo retrogradiSachbegriff (im Register) conspiciantur. Legatur Philosophia naturalis Henrici Regii Ultrajectini lib. libro 2. ppagina 101. Nostri vero cometae, cum non modo apparenti magnitudine stellas fixasSachbegriff (im Register) et planetasSachbegriff (im Register), sed et solemSachbegriff (im Register) ipsum vera magnitudine si non superarint, necessario sequitur, situm supra sphaeram planetarum, inter stellas fixasHimmelserscheinung (im Register), sine parallaxiSachbegriff (im Register) obtinuisse. Quod etiam confirmat utriusque cometaeHimmelserscheinung (im Register)motus propriusHimmelserscheinung (im Register), tam secundum signorum seriem, quam contra eorundem successionem: In sphaera enim planetarum cometae existentes, uterque cometa ordinarie et regulariter raptus et motus fuisset a vortice solis, secundum motum planetarum proprium, et ita nomen planetae obtinuisset, (probante Cartesio) cum nulla possit intelligi ad hanc delationem Planetarum communem, ordinariam ac regularem circa Solem, in ejus vortice repugnantia, aut potens cometarum resistendi vis. Nec huic sententiae obstabunt parallaxes cometarumSachbegriff (im Register) ex sensibili semidiametro terrae deductae, cum petant principium, et terra rationem puncti insensibilis, respectu distantiae cometarum obtineat, nec illa inde deduci queat. Adeoque retrogradatio in cometas inter stellas fixas, supra sphaeram planetarum existentes, non cadit, cum terrae translatio nullam efficiat aspectus diversitatem, in fixis propter maximam ipsarum distantiam, quae requiritur ad motus cometarum, quos jam constat esse in caelo.CartesiusPerson (im Register)Princip. Philosoph.Abkürzungsauflösung: Principiorum philosophiae parte tertia, artic. Abkürzungsauflösung: articulis XL et XLI: 'Ac praeterea cometae, quos jam satis constat in nostro aëre non versari, ut nimis rudis antiquitas opinabatur, vastissimum istud spatium inter sphaeram Saturni et fixas requiruntHimmelserscheinung (im Register), ad omnes suas excursiones absolvendas: adeo enim variae sunt, adeo immanes, et a fixarum stabilitate, atque a regulari planetarum circa Solem circuitione adeo discrepantes ut absque eo ad nullas naturae leges revocari posse videantur.'
Neque nos movere debet, quod Tycho et alii astronomi, qui diligenter eorum parallaxes investigarunt, dixerunt tantum illos esse supra Lunam, versus sphaeram Veneris, aut Mercurii , non [558] autem supra ipsum SaturnumHimmelserscheinung (im Register): hoc enim non minus recte ex suis calculis concludere potuissent, quam illud. Sed cum disputarent contra veteres, qui cometas inter meteora sublunaria numerabant, contenti fuerunt ostendere illos in caelo esse, nec ausi sunt omnem altitudinem, quam calculo deprehendebant, iis tribuere, ne minus facile crederetur.
3. Positio. cometas non modo in haec inferiora influere, sed etiam mediante corpore humano, mentes humanas afficere, ac in caelo tanquam signa portendentia existere. Sachbegriff (im Register)
Cum vero corpora cometalia ejusdem sint originis, naturae ac essentiae cum planetis, excepto situ ac motu vagabundo, demonstrante Cartesio : sequitur etiam cometas in corpus humanum influere ac agereSachbegriff (im Register). Sunt enim corpora caelestia vastissima, quae motu suo, et radiis solaribus reflexis, non modo totum macrocosmum apparitione sua extraordinaria, sed et microcosmi corpus extraordinarie alterare, influere ac afficere possunt: cum nullum detur in rerum naturaSachbegriff (im Register)vacuumSachbegriff (im Register), omni substantia corporea destitutum; adeoque motum corpus magnum, vastum, propellit aliud, hoc iterum aliud, et sic consequenter, donec corpora fluida in circulum acta, atque promota fuerint: veluti apparet ex oleo in aquam vel acetum infuso, indefinitos circulos, sive vortices obtinente, si unus vel alter circellus motus, ac turbatus fuerit, omnes fere qui se immediate contingunt, movebuntur, et turbabuntur. Idem pronunciandum est de vorticibus et sideribus caeli, corpora humana alterantibus, ac afficientibusSachbegriff (im Register).
2. Quod astra, videlicet stellae fixae, planetae ac cometae nostram quoque mentem rationalem afficiant mediante corporeSachbegriff (im Register), patet ex eo, quod corporibus humanisSachbegriff (im Register), in quae astra indubitate agunt, mensSachbegriff (im Register) nostra arcte et intime sit conjuncta, et quasi immersa. Hinc quotidie experimur, corpus nostrum mentem nostram afficere, ac sensum vel laetitiae, vel tristitiae efficere, quamvis mensSachbegriff (im Register) forte nesciat cur laetetur vel tristetur. Bene etiam disposito corporeSachbegriff (im Register), animaSachbegriff (im Register)sensuSachbegriff (im Register) laetitiae afficitur, male vero constituto, affectu tristitiae turbatur, nec non laeto cerebro praepostere suas actiones instituit atque exerit.
Idem praeterea manifeste probat tam affirmatio multorum statuentium, cometas esse, et causam et signum magnarum mutationum ac revolutionumHimmelserscheinung (im Register), quam negatio nonnullorum Scaligerum imitantium, ac dicentium cometas nec causas, nec signa esse. Utrumque enim affirmatio et negatio, est actio mentisSachbegriff (im Register) humanae, adeoque cometae visi, hanc quamvis contrariam efficiant operationem, nihilominus tamen et in mentes affirmantes et negantes necessario influunt: veluti SolSachbegriff (im Register)[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) cum butyrum liquefacit ac lutum indurat, in utrumque necessario agit. Quod si verba ore prolata, vel bona nova, vel mala et mendacia, figmenta, delationes etc. referentia, item characteres nudi, in charta calamo et atramento scripti, quaslibet in animis nostrisSachbegriff (im Register)cogitationesSachbegriff (im Register) vel amoenitatis et pacis, vel tempestatum et praeliorum excitare, ac commotiones sive affectus tristitiae, indignationis vel laetitiae et amoris in lectorum animis concitare solent: prout verba in pariete regii palatii descripta: Mene, Mene, Tekel, Upharsin, mentem Regis Belzaseris confestim affecerunt et cogitationes ejus conturbarunt eum: et compages renum ejus solvebantur, et genua ejus ad se invicem collidebantur. Quidni literae reales, naturales, digito omnipotentis JehovaeSachbegriff (im Register) exercituum productae, in libro naturali caelestiSachbegriff (im Register), nostram quoque animam rationalem, mediante corpore humanoSachbegriff (im Register), cui arctissime ac intime conjuncta est, afficere, concitare ac varias cogitationesSachbegriff (im Register) et affectusSachbegriff (im Register) efficere possit, nisi stipites, ac cum stoicis omnibus affectibus castrati esse velimus (ut cum Lactantio loquar).
3. Cometas vero utpote sidera caelestiaHimmelserscheinung (im Register)Sachbegriff (im Register), seu stellas degenerantes, lumenSachbegriff (im Register) retrahentes, non amplius emittentes, expandentes, sed maculisHimmelserscheinung (im Register) condensatas ac obtenebratas, quasi nigrescentes,Himmelserscheinung (im Register) nec non ad terramSachbegriff (im Register) propius accedentes (decidentes) signaSachbegriff (im Register) esse caelestia, expressis verbis sacer codex testatur Gen.Abkürzungsauflösung: Geneseos 1 v.Abkürzungsauflösung: versu 4. 'Dixit autem Deus: Fiant luminaria in firmamento caeli, et dividant diem ac noctem, et sint in signa et tempora et dies et annos: ut luceant in firmamento caeli, et illuminent terram.'
Psalm.Abkürzungsauflösung: Psalmorum 135. v.Abkürzungsauflösung: versu 9. 'Qui fecit Lunam et stellas in potestatem noctis.'
Lucae 21. v.Abkürzungsauflösung: versu 25. 'Et erunt signa in Sole, et Luna et stellis'.
Esaiae 13. v.Abkürzungsauflösung: versu 10. 'Quoniam stellae caeli et splendor earum non expandent lumen suum: obtenebratus est Sol in ortu suo, et Luna non splendebit in lumine suo.' Matth.Matthaei 24. v.versu 29.
MarcAbkürzungsauflösung: Marci 13. v.Abkürzungsauflösung: versu 24. 'Sed in illis diebus post tribulationem illam, SolSachbegriff (im Register) contenebrabitur, et LunaSachbegriff (im Register) non dabit splendorem suum: et stellae caeli erunt decidentes, et virtutes, quae in caelis sunt, movebuntur.'
EzechAbkürzungsauflösung: Ezechielis 32. v.Abkürzungsauflösung: versu 7. 'Et aoperiam, cum extinctus fueris, caelum, et Luna non dabit lumen suum. Omnia luminaria caeli moerere faciam super te.'
Joël 2. v.Abkürzungsauflösung: versu10; 3. v.Abkürzungsauflösung: versibus5Editorische Korrektur (mit hoher Sicherheit): 3–4. 'A facie ejus contremuit terra, moti sunt caeli: Sol et Luna obtenebrati sunt, et stellae retraxerunt splendorem suum',
Ex his allegatis itaque patet, quod cometae, licet naturales, sint tamen signaSachbegriff (im Register)Sachbegriff (im Register) a Deo in firmamento caeli constitutaHimmelserscheinung (im Register). Prout enim fumus naturalis est signum ignisSachbegriff (im Register), ita cometae, quamvis naturales, sunt signaSachbegriff (im Register), seu significationes tristium eventuum, motuum et calamitatumHimmelserscheinung (im Register). Veluti ignis naturalis est signumSachbegriff (im Register) gratiae divinae: ita trabes illuminatae, et virgae turbinatae flagrantes, terrificae cometarum,Himmelserscheinung (im Register)sunt indubitati significatores irae, furoris et indignationis divinaeHimmelserscheinung (im Register). Tonitru[s]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) et sEditorische Korrektur (mit hoher Sicherheit): fulmen, item pestisSachbegriff (im Register) est naturalis, nonne tamen est indicium executionis horribilis irae divinaeSachbegriff (im Register), cum fulmine vel peste Jehova justissimusSachbegriff (im Register) homines e medio tollit, ac ferit? Sanguis, ignisSachbegriff (im Register) et vapores, licet sint naturales, nihilominus tanquam prodigiaSachbegriff (im Register) in caeloSachbegriff (im Register) et terraSachbegriff (im Register) sunt constituti a JehovaSachbegriff (im Register) exercituum omnipotenteSachbegriff (im Register) ac misericordeSachbegriff (im Register), ut testatur Propheta Joël, capite 2. v.Abkürzungsauflösung: versibus 30, 31. 'Et dabo prodigia in caelo, et in terra sanguinem, et ignem et vaporem fumi. Sol convertetur in tenebras, et Luna in sanguinem: antequam veniat dies Domini magnus et horribilis.' Proinde non sequitur.
1. Objectio: Non omnes cometas subsecuta est pernicies mortaliumHimmelserscheinung (im Register). Ergo non sunt 'signa'Himmelserscheinung (im Register).
Cum sapientissimus ArchitectusSachbegriff (im Register) signa mala portendentia temperare, mutare possit et velit, si seriam egerimus poenitentiamSachbegriff (im Register). Non semper iridemHimmelserscheinung (im Register) caelestem subsecuta est gratia divinaSachbegriff (im Register) specialis, an ideo cessabit esse signum ejusdem? Non semper fulmenSachbegriff (im Register) homines ferit, non semper domos accendit; an propterea desinet esse praenuncius malum nonnunquam portendens?
2. Objectio: Multi clarissimi viri suo fato functi sunt, multi eversi principatus, 'pessundatae familiae illustrissimae, sine ullo cometae indicio. Ergo non sunt signa.'
Quasi vero: ac si omnes cometae in nostrum aspectum venerint, et ab omnibus omnes observati fuerint, et non aliae causae horum eventuum speciales esse possint. Multi sine fulmine, sine pesteSachbegriff (im Register) ac belloSachbegriff (im Register) e medio sublati sunt, [560]an ideo pestisSachbegriff (im Register), bellumSachbegriff (im Register) etc. non malum portendit. Multi sine hoc vel illo morbo moriuntur, an ideo hic vel ille morbus non erit significator periculi vitae.
3. Objectio: Nullus cometa fuit adeo noxius, ut non aliquibus potuerit nova gaudia, salutaria et laetissima significare. Ergo cometae non sunt praenuncii motuum, calamitatumSachbegriff (im Register).
PestisSachbegriff (im Register) multis medicis est accommoda, bellona non paucis militibus salutaris, famesSachbegriff (im Register) mercatoribus est proficua, tonitru est terrae fructuosum, an propterea hoc non erit extimescendum; an ideo pestis, bellumSachbegriff (im Register), famesSachbegriff (im Register) non erunt periculosi vitae significatores. 'Diligentibus Deum omnia (etiam cometae) in bonum cooperantur' Rom.Abkürzungsauflösung: Ad Romanos 8. v.Abkürzungsauflösung: versu 28. An ideo stellae cometales in caelo ardentes susque deque sunt habendae? Minime gentium.
4 Objectio: Non sequitur, Obtinemus liberum arbitrium, ut multis vel assentiri, vel non assentiri possimus. Ergo nulla datur efficacia cometarum in mentes humanas. Sachbegriff (im Register)
Influxum cometarum et efficaciam in mentisEditorische Korrektur (mit hoher Sicherheit): mentes humanas Sachbegriff (im Register)hactenus evidenter probavimus; liberum vero arbitriumSachbegriff (im Register) in actionibus vitae in nobis experimur. Absonum itaque foret, vel utrumque vel alterutrum negare, propterea quia modus qua ratione utrumque consistere possit, nobis sit ignotus et indefinitus: est enim de ratione intellectus finiti, ut rem vel modum indefinitumSachbegriff (im Register) comprehendere non possit. E. g. Abkürzungsauflösung: Exempli gratiapercipimus quidem potentiam Dei esse infinitamSachbegriff (im Register), per quam non tantum omnia quae sunt aut esse possunt, ab aeterno praescivitSachbegriff (im Register), sed etiam voluit et praeordinavit, non autem comprehendimus, quo pacto liberas hominum actiones indeterminatasSachbegriff (im Register) relinquat. CartesiusPerson (im Register) Princip. Philosoph.Principiorum philosophiae parte prima, artic.articulo XLI. Igitur influxus cometarum libertatem humanam nec tollitSachbegriff (im Register), nec laedit[.]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit)
5. Objectio: Male denique infertur.
'Astra inclinant non necessitant.
Ergo haec vana
sunt, haec ridicula sunt.'
Sachbegriff (im Register)
Ad haec breviter repono, antiquum quidem esse illud assertum. Astra non necessitant, sed inclinantSachbegriff (im Register); sed minus verum, si simpliciter sine limitatione intelligatur. Astra enim in se ac absolute considerata, necessitant, necessario influunt in haec inferiora, comparate vero respectu Dei omnipotentis, tantum inclinantSachbegriff (im Register), nihil sunt, nihil efficiunt.
Sic ignis naturalis Sachbegriff (im Register)necessario urit, comburit et calefacit, impeditus vero a JehovaSachbegriff (im Register) nihil praestat, vis ipsius cessat, ut testatur fornax Babylonica. Horologium ab architecto formatum, necessario hoc vel illo modo exhibet horas, si recte sit dispositum, et non corruptum, juxta vero bene placitum architecti aliter poterit disponi, ut vel citius vel tardius monstret horas, vel totaliter quiescat.
Molendinum necessario movetur, quamdiu aqua per canalem fluit, applicato autem assere fluxus aquae, adeoque totius machinae motus impeditur, sistitur. Ita necessario influit caelestis influxus in haec inferiora, nisi a Deo tanquam architecto principali impediatur.
Ab influxu caelesti habemus vitam animalem sive brutam, consistentem in motu et calore membrorum naturali, non vero ab anima nostra rationali ac immateriali, cum haec vita nobis sit communis cum bestiis, anima rationali destitutis, prout 'fusius haec in mea dissertatiuncula de motu et calore membrorum naturali, adeoque vita in humano corpore deduxi.' Sachbegriff (im Register)
Si itaque influxus vitae a corpore aliquo. Ex. gr.Abkürzungsauflösung: Exempli gratia lunari, tempore vel ecli-[561]pseos stellae fixae, vel SolisSachbegriff (im Register), utpote fontis vitae ac caloris impeditur, tanquam ab assere in canali molendini, ipsa vita turbatur, impeditur ac sistitur, instar rotarum molendinarium. Nec tamen inde colligitur fatum StoicumSachbegiff (im Register). Astra quidem necessitant in hominem naturalem et animalem, sed tantum inclinant in hominem spiritualem, regenitum, fidelem ac sapientem,
Etenim sapiens (spiritualis) dominabitur astrisSachbegriff (im Register).
Quae ipsum deducunt a causis secundis ad primam, utpote Deum architectum sapientissimumSachbegriff (im Register), qui secundum suam omnipotentiamSachbegriff (im Register), misericordiamSachbegriff (im Register) ac beneplacitum caeleste, hologiumEditorische Korrektur (mit hoher Sicherheit): horologium disponere atque mutare, et justitiam contra impios, misericordiam vero suam erga fideles exercere potest, cum modo seriam poenitentiam egerimus, et ardenter ab ipso id expetierimus, quamvis saepe etiam communibus calamitatibus, tam animales quam spirituales homines juxta judicium Dei imperscrutabile obnoxii sunt. Conclusionis loco sequens prognosticon breviter ex binis cometis deduco, et inpraesentiarum addo. 'Ignem caelestem brevi descensurum, et juxta Dei justissimum judicium, sui, et signorum caelestium contemptores atque irrisores, nisi se ad ipsum converterint, miserabiliter devoraturum, et vindicem horribilem impios hîc temporaliter et in aeternum puniturum.' Sachbegriff (im Register)
'Erudire Jerusalem, ne forte recedat anima mea a te, ne forte ponam te desertam, terram inhabitabilem.'Jer.Abkürzungsauflösung: Jeremiae 6. v.Abkürzungsauflösung: versu 8.
'Ecce dies Domini veniet crudelis et indignationis plenus, et irae furorisque, ad ponendam terram in solitudinem et peccatores ejus conterendos de ea. Quoniam stellae caeli, et splendor earum non expandent lumen suum: obtenebratus est Sol in ortu suo, et Luna non splendebit in lumine suo. Et visitabo super orbis mala, et contra impios iniquitatem eorum, et quiescere faciam superbiam infidelium, et arrogantiam fortium humiliabo.' Esaiae 13. v.Abkürzungsauflösung: versibus 9, 10, 11.