HamburgiOrt (im Register)d.Abkürzungsauflösung: die13.Im Text erwähntes Datum: 13.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Julianisch/23. DecrisAbkürzungsauflösung: Decembris 1664Im Text erwähntes Datum: 23.12.1664 (nach Gregorianischem Kalender); im Text verwendeter Kalender: Gregorianisch
Generose nobilissimeque vir, dneAbkürzungsauflösung: domine et amice plur.Abkürzungsauflösung: plurimum honorande
Quamquam mei fuisset officii, simulac quod ante aliquot dies promiseram, efficere,
nosti tamen quod occupationem mearum series sit, ut interdum neque amicis qui tamen nostri partem, si Platoni credimus, non minimam sibi
vendicant neque mihi ipsi quantumvis maxime cupiam, quamquam tamen vacare possem. Nunc
vero (licet serius et quod Graeci dicunt fortasse καθώπιν τῆς ἑορτῆς) cum mei arbitrij horulam nactus sim, aere isto me liberare constitui et sic
recte memini, tertius erat DecrisAbkürzungsauflösung: Decembris cum de cometaHimmelserscheinung (im Register) quodam fama in
urbem venit. Ad illum observandum observandum cum nonnulli
essent intenti neque de loco atque apparitionis hora quidquam certi constaret,
factum est ut aliqui frigidae noctis taedio gravati, tum temporis cometaHimmelserscheinung (im Register) inviso quieti se reddiderint arbitrantes, famam
esse hominum non satis recte judicantium. Verum cum ex his, licet pauciores,
propositi tamen magis tenaces, ad matutinum usque durarent tempus, hora tertia phaenomenonHimmelserscheinung (im Register) apparuit[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quod omnibus noctis veri
cometi speciemHimmelserscheinung (im Register) de se praebuit qui sane meo judicio sive magnitudinem
corporis et prolixitatem caudaeHimmelserscheinung (im Register), sive
alia non exigui ponderis eo pertinentiae spectes, haud parvi esse momenti videbitur
de quibus tamen ijs judicium relinquo, qui penitus istis sacris imbuti Helicona propter pallidamque habitant
Pyrenem. Ego qui ἀγεωμέτρετος[911-1v] ultro me confiteor,
ea tantum quae oculis usurpari, brevitus exponam.
Tempus erat quo prima quies mortalibus excussa paulatimque somno profundiore
libertati futurae dici praeludia speramus, cum ecce ad
id constitutus vigil nunciat coelumSachbegriff (im Register) esse
sine nube serenum pulcherrimaque conspici astra in quibus si quid dignum, adspectu
jam rectissime judicari posse. Turrim itaque templi cathedralis aliqua parte
adscensu supero petij, quo cum perveni ecce ante oculos clarissime se videndum
praebuit ille, de quo hactenus dubitaveram cometaHimmelserscheinung (im Register): de cujus sita si quid judicare possum, ita habe: Erat quarta fere matut.Abkürzungsauflösung: matutina et jam per horae spatium supra horizontem fuisse videbatur, tum vero, nisi
fallor, inter Meseurum et Notapelioten apparebat: australis admodum, ita ut[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quod
postea observavi[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) ultra 14 gradum in meridiano non
elevaretur. Erat sub signo Virginis
si stellas videres in librae tamen
DodecatemorioSachbegriff (im Register), in Cauda HydraeHimmelserscheinung (im Register),
CorvumHimmelserscheinung (im Register) inter et CrateremHimmelserscheinung (im Register), ita tamen, ut corvi rostroHimmelserscheinung (im Register) esset propinquior.
De motuHimmelserscheinung (im Register)ipsiusHimmelserscheinung (im Register) necdum certi quid statuere poßum. Videtur tamen oblique Austrum versus proprio motu pergereHimmelserscheinung (im Register) ita ut jam vel in ipso Capricorni, vel ultra etiam, conspiciatur TropicoSachbegriff (im Register).
E genere caudatorumHimmelserscheinung (im Register) esse nemo dubitat et si cum alijs comparetur[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quem admodum fando accepi, hic prolixitate caudae anno 18 huius seculi cometam longe superat quemadmodum ille fulgore et luce hunc multo anteceßit. Qui vero Ao anno 1652 apparuit , alterius erat generis, comatus scil.scilicet , neque cum hoc facile comparandus, quem admodum nec ille, qui Ao anno 1661 aquilam inter et Delphinum est visus. Hic enim obscurus erat, et magnitudinis exiguae ita etiam[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) ut a nonnullis inter cometas numerari vix dignus judicatus fuerit.
Quid autem proprie cometa sit, haud facile est dicere, et meo judicio facilius quid non sit. Neque enim mihi placet Pythagoreorum sententiae, qui Planetis Cometas annumerant, illosque sub radijs Solaribus delitescere aliquando ex ijs egredi instar Mercurij, aut alterius [2r] Planetae atque se videndum exhibere autumant. Cui sententiae etiam Seneca aliquo modo affinis videtur, licet paulo aliter hac de re l. 7 Quaest. natural.Abkürzungsauflösung: libro 7 Quaestionum naturaliumet ingeniose satis disserat. Multominus AristotelesPerson (im Register) ipsiusque sectatorum, qui exhalationem credunt[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit)Himmelserscheinung (im Register)ne quid de DemocritiPerson (im Register) veterumque Romanorum suspicionibus dicam[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quod cometas animas mentesque illustrium virorum arbitrati sunt. Cuius modi apotheosin C. Julij Caesaris Augustus alijque crediderunt. Unde nūmus nummus aureus cum imagine Caesaris ab altera parte cometa insignitus adhuc visitus. Neque angelos aut daemonesSachbegriff (im Register)ēēAbkürzungsauflösung: esse credimus, quae nonnullorum absurda est opinio.
Eadem est ratio si de causis cometarum loqui velimus et mea quidem sententia illi universaliter recte statuere videntur, qui DeumSachbegriff (im Register) auctorem istius phaenomeni faciunt. Verum cum DeusSachbegriff (im Register)causaSachbegriff (im Register) universalißima sit, atque ad eum merito omnia referantur. Si penitus in causas secundas, quod philosophumSachbegriff (im Register) decet, inquiras, nihil omnino boni isti viri praestiterunt. Neque plus illi dixiße videntur[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) qui elementarem materiam aut coelestem statuunt, aut qui viae lacteae particulam credunt aut solis maculam aliquam frustulumve pro materia cometae abscedere sibi persuadent. Haec enim omnia[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) cum firmo haud nitantur fundamento, veris, et quod proprium est mathematicarum disciplinarum[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit)αποδείξεσιSachbegriff (im Register) annumerare jniurium plane mihi videtur.
Interea tamen verißimum est insignis magnitudinis aliquod conflagare corpus licet etiam neque de materia neque de formaSachbegriff (im Register) istius corporis alijsve accidentibusSachbegriff (im Register) certi quid determinare necdum liceat libere tamen si philosophandum eßet, fortasse probabiliter quaedam in medium produci possent, quae ulteriori inquisitioni ansam non obscure praeberent, ut tandem aliquando in his etiam veritasSachbegriff (im Register) diu frustra quaesita, tanquam ex DemocritiPerson (im Register) puteo in lucem protraheretur oculisque mortalium pulcherrima exponeretur. Veniet fortasse tempus, ut Seneca verbis concludam, quo ista, quae nunc latent, in lucem dies et longioris aevi diligentia extrahet. Veniet tempus, quo posteri nostri tam aperta nos nos ne scivisse mirabuntur. Verum hoc tempore cum tanta sit ignorantiae apud nonnullos malignitas[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) ut etiam quod ipsi nesciunt[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) si alios ea de re sollicitos videant, anathemate dignos judicent a talibus abstinendum satis esse censeo.
Tu interim vir ExcellendmeAbkürzungsauflösung: excellendissime bene vale et ignosce si falcem in alienam inmittens messem graviter alicubi cespitavirim[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) si quid tḿAbkürzungsauflösung: tamen ad te perveniet a viris toto orbe celeberrimis HevelioPerson (im Register) scil. aut BulialdoPerson (im Register) alijsque ad hoc pertinens negotium[,]Editorische Ergänzung (mit hoher Sicherheit) quin me quod tua est humanitate eorum omnium participem facturus sis nullus dubito.
Iterum vale et fave
tui studiosißimo
Joanni Alberto HuswedelPerson (im Register)
Ph. et Med. D. Reip. Hamb.Abkürzungsauflösung: Physico et medico doctori reipublicae HamburgiOrt (im Register)
Phys.Abkürzungsauflösung: physico Ordinario